De deelname van transvrouwen – mensen die bij geboorte als man zijn geregistreerd maar zich vrouw voelen en leven als vrouw – aan vrouwensport roept al jaren felle discussies op. Vaak komt daar een stortvloed aan verontwaardiging en beschuldigingen bij kijken, meestal gebaseerd op onwetendheid, verouderde ideeën over biologie en soms ook op diepgewortelde afkeer van transgenders in het algemeen. Het onderwerp is beladen, maar juist daarom is het cruciaal om het met openheid, respect en wetenschappelijke onderbouwing te benaderen.

De misvatting: “Een transvrouw heeft altijd een fysiek voordeel”

Een veelgehoord argument tegen de deelname van transvrouwen aan vrouwensport is dat zij ‘biologisch gezien’ nog altijd man zijn en dus automatisch sterker, sneller en krachtiger. Dit lijkt op het eerste gezicht logisch – mannen hebben gemiddeld immers meer spiermassa, een groter hart en een hogere botdichtheid dan vrouwen. Maar deze gedachte houdt geen rekening met de effecten van medische transitie, met name hormoontherapie.

Wanneer een man-naar-vrouw transgender (transvrouw) hormoontherapie ondergaat, verandert het lichaam ingrijpend. Oestrogeen en anti-androgenen verlagen drastisch het testosteronniveau – het hormoon dat sterk verantwoordelijk is voor spierontwikkeling en fysieke prestaties. Onder invloed van deze therapie verliezen transvrouwen spiermassa, kracht en uithoudingsvermogen. Studies tonen aan dat binnen één tot twee jaar na het starten van hormoontherapie de fysieke parameters zoals spierkracht, hemoglobinewaarden (zuurstoftransport), en zelfs vetverdeling significant veranderen en veel dichter bij die van cisgender vrouwen komen te liggen.

Wetenschap ondersteunt gelijke kansen

In 2021 publiceerde het tijdschrift Sports Medicine een overzichtsstudie waarin werd geconcludeerd dat er na 12 maanden hormoontherapie nog maar minimale voordelen overblijven, en dat deze in veel gevallen geen significant voordeel opleveren in een competitieve setting. De Internationale Olympische Commissie (IOC) hanteerde jarenlang richtlijnen waarbij transvrouwen mochten deelnemen aan vrouwensport als hun testosteronniveau minimaal 12 maanden onder de grens van 10 nmol/L bleef – later verlaagd naar 5 nmol/L, vergelijkbaar met de bovenlimiet bij cisgender vrouwen.

Veel sportfederaties volgen deze richtlijn, omdat het biologische verschil dan voldoende wordt geneutraliseerd om eerlijke competitie te garanderen. Is er dan geen enkel residueel verschil meer? Mogelijk wel, afhankelijk van de sport. Maar verschillen bestaan ook onder cisgender vrouwen – denk aan lengte, spieropbouw, genetische aanleg. Sport draait immers om wie uitzonderlijk is. En we accepteren uitzonderlijk lange of gespierde vrouwen zonder bezwaar – tenzij ze trans zijn.

Vrouwelijkheid bevestigen door sport

Voor veel transvrouwen is deelname aan vrouwensport niet alleen een fysieke, maar ook een diep persoonlijke ervaring. Het is een vorm van erkenning, een bevestiging van hun identiteit als vrouw – niet slechts uiterlijk, maar ook maatschappelijk. Vrouwensport is een domein waar zij eindelijk zichzelf kunnen zijn, zonder zich te hoeven aanpassen aan de normen van het man-zijn waar zij zich niet in thuis voelden. Deelnemen aan een vrouwencompetitie is dan ook vaak niet slechts een sportieve ambitie, maar een kroon op een lange, moedige weg van zelfontdekking en transitie.

Dat deze participatie zo vaak wordt aangevallen, laat zien dat het debat zelden louter over sport gaat. In veel gevallen schuilt er een diepere afkeer of wantrouwen achter – een maatschappelijke weerstand tegen het idee dat gender meer is dan geslachtelijke anatomie. De transvrouw wordt dan niet langer gezien als sporter, maar als ‘bedreiging’ voor het vrouw-zijn. Dit is niet alleen pijnlijk en oneerlijk, maar ook gevaarlijk – want het legitimeert uitsluiting, haat en geweld.

Geprogrammeerde afkeer: waar komt die vandaan?

De angst en afwijzing van transgenders komt vaak voort uit onbekendheid. Veel mensen begrijpen niet wat genderidentiteit is, of verwarren het met seksuele geaardheid. Media en politiek dragen soms bij aan deze verwarring door transpersonen af te schilderen als oplichters of bedreigingen, vooral in ruimtes die als ‘vrouwelijk’ worden gezien – toiletten, kleedkamers en nu ook sportvelden. Dit voedt een irrationele angst, alsof transvrouwen enkel en alleen deelnemen om een ‘voordeel’ te behalen of ‘mannen’ zouden zijn die misbruik maken van de regels.

Maar niemand ondergaat een jarenlange, ingrijpende medische en sociale transitie – vaak met grote sociale en financiële offers – enkel om een wedstrijd te winnen. Het idee dat transvrouwen ‘vals spelen’ door vrouw te zijn, is niet alleen misleidend, maar diep respectloos.

Naar een eerlijk én inclusief sportklimaat

Sport moet eerlijk zijn, dat is een begrijpelijk en terecht uitgangspunt. Maar eerlijkheid betekent niet per se uitsluiting. Eerlijkheid betekent ook rekening houden met de individuele situatie van elke sporter – hun training, toewijding, en ja, ook hun medische geschiedenis. Als we transvrouwen automatisch uitsluiten op basis van hun geboortegeslacht, dan bouwen we een muur die niet sport beschermt, maar een identiteit aanvalt.

Er zijn uiteraard sporten waar het belangrijk is om voortdurend te evalueren wat eerlijkheid betekent – met betrokkenheid van medici, atleten en experts. Maar het gesprek moet gebaseerd zijn op feiten, niet op onderbuikgevoelens of ideologie. De roep om “bescherming van vrouwensport” mag nooit een dekmantel zijn voor transfobie.

Tot slot: kennis is de weg naar begrip

Transvrouwen in de sport zijn geen bedreiging. Ze zijn mensen die, net als ieder ander, willen deelnemen, willen winnen, willen verliezen, willen groeien. Ze willen meespelen volgens de regels – en vaak moeten zij méér doen dan wie dan ook om daaraan te voldoen. De ware bedreiging komt niet van de transvrouw, maar van onwetendheid, vooroordelen en haat.

Als samenleving hebben we de plicht om die onwetendheid aan te pakken. Niet met woede, maar met informatie. Niet met uitsluiting, maar met empathie. En als we daar werkelijk toe bereid zijn, ontdekken we dat er in sport – net als in het leven – genoeg ruimte is voor iedereen die met hart en ziel meedoet.

Want sport is pas echt fair als iedereen een kans krijgt om zichzelf te zijn.