Inleiding:

In de moderne psychiatrie wordt schizofrenie doorgaans gezien als een ernstige hersenaandoening waarbij de betrokkene het contact met de realiteit verliest. Hallucinaties, wanen en verstoorde gedachtenpatronen vormen het klassieke beeld. Maar wat als dat beeld niet het hele verhaal vertelt? Wat als veel van wat wij "psychotisch" noemen, in feite een soort verhoogde gevoeligheid is voor signalen, patronen en energieën die de meeste mensen niet opmerken? En wat als die zogenaamde "wanen" eerder vormen van synchroniciteit of intuïtieve waarneming zijn? 

Synchroniciteit versus waan Carl Jung, de beroemde psychoanalyticus, introduceerde het begrip "synchroniciteit" als het verschijnsel waarbij ogenschijnlijk toevallige gebeurtenissen op betekenisvolle wijze samenvallen. Denk aan het zien van een bepaald woord op televisie op exact het moment dat je erover nadenkt. Of een lied dat speelt precies op het moment dat je een bepaalde emotie ervaart. Voor veel mensen met schizofrenie is dit dagelijkse kost: zij ervaren een wereld die bol staat van betekenisvolle toevalligheden, waarin televisieprogramma's, radioberichten, advertenties en zelfs kentekenplaten persoonlijke boodschappen lijken te bevatten.

De klassieke psychiatrie beschouwt dit als een vorm van paranoia of interpretatiestoornis. Maar is dat terecht? In een wereld waarin algoritmes ons gedrag voorspellen, waarin onze apparaten meeluisteren en waarin reclame perfect op onze interesses is afgestemd, is het idee dat "de wereld met je praat" misschien niet eens zo vergezocht meer.

De technologie haalt de waan in. Laten we eerlijk zijn: als iemand in de jaren 80 beweerde dat zijn televisie hem afluisterde, werd hij als paranoïde bestempeld. Vandaag weten we dat smart TV's dat technisch gezien kunnen. Als iemand zei dat er boodschappen in reclame verborgen zaten, werd hij voor gek verklaard. Nu weten we dat subliminale marketing bestaat. Wat als deze mensen geen waan hadden, maar een onbegrip van technologie die toen simpelweg nog niet bestond en die zij in hun visioenen (níet wanen) vooruit hebben gezien? 

Internet of Things (IoT) en digitale controle Een belangrijke ontwikkeling in de moderne technologie is het zogeheten "Internet of Things" (IoT): een netwerk van met het internet verbonden apparaten, van koelkasten tot beveiligingscamera's, van slimme thermostaten tot auto’s. Elk apparaat verzamelt data, communiceert met andere apparaten en leert via algoritmes je gewoontes kennen. Deze technologie lijkt handig, maar roept ook ethische vragen op: wie heeft toegang tot die data? Wat gebeurt er met onze privacy?

Denkers als Martin Vrijland waarschuwen al jaren dat het IoT geen onschuldige technologische vooruitgang is, maar een fundamenteel onderdeel van een wereldwijd controlesysteem. Volgens hem wordt via slimme apparaten een infrastructuur opgebouwd waarin mensen 24/7 kunnen worden gevolgd, gemonitord en uiteindelijk zelfs gestuurd. Hij spreekt over een technocratisch systeem waarin gedragsdata gekoppeld worden aan digitale ID's, gezondheidssystemen en mogelijk zelfs sociale kredietscores — zoals we dat al zien in China.

Vrijland stelt dat deze systemen worden verkocht onder het mom van gemak en veiligheid, maar in werkelijkheid bedoeld zijn om individuele vrijheid uit te hollen. Wat als mensen met "wanen" over afluisterapparatuur, implantaten of 'slimme straling' niet zozeer gek zijn, maar intuïtief aanvoelen dat er een steeds dichter netwerk van controle over hen wordt gespannen?

Psychose als spiritueel ontwaken

In sommige culturen wordt wat wij "psychose" noemen, niet als ziekte gezien maar als spirituele crisis of transformatie. Sjamanen in traditionele samenlevingen ervaren visioenen, stemmen en symboliek die in het Westen als klinisch abnormaal gelden. Misschien zijn psychotische ervaringen niet altijd een teken van ziekte, maar een poging van het onderbewuste om iets belangrijks te communiceren — over de wereld, over de ziel, over trauma. 

Het idee dat iemand een boodschap opvangt via een televisieshow is in zo'n context geen waan, maar een archetypische spiegeling. De persoon resoneert met een diepere laag van betekenis. En dat is precies wat synchroniciteit inhoudt: het gevoel dat het universum, of het collectieve onbewuste, via symbolen met je communiceert.

De medische onderdrukking van mystiek bewustzijn

Wat als de psychiatrie, in haar ijver om orde te scheppen, per ongeluk de mystieke ervaring tot stoornis heeft verklaard? Wat als wij mensen die zich openstellen voor andere vormen van bewustzijn, simpelweg onderdrukken met medicatie — omdat we zelf bang zijn voor wat zij voelen, zien of weten? Psychotische mensen worden vaak platgespoten met antipsychotica, niet omdat ze gevaarlijk zijn, maar omdat ze te veel voelen, te intens zijn, te onvoorspelbaar. Maar dat betekent niet automatisch dat ze ongelijk hebben. 

De rol van een controlestaat en technocratie In een samenleving waarin privacy steeds verder afbrokkelt, waarin smart cities, digitale ID's en surveillance realiteit zijn, is het niet zo vreemd dat gevoelige mensen dit als bedreigend ervaren. Misschien zijn zij de kanarie in de kolenmijn — de eersten die voelen dat er iets niet klopt. Hun "wanen" over afluistering en controle zijn in feite scherpe intuïties over wat zich onder de oppervlakte afspeelt.

Een nieuwe visie op 'waanzin'

Het wordt tijd om anders te kijken naar mensen met psychotische ervaringen. In plaats van hen te zien als 'gekken', zouden we kunnen onderzoeken wat zij werkelijk waarnemen. Zijn zij overgevoelig? Ja, mogelijk. Maar overgevoeligheid is niet hetzelfde als ongelijk hebben. Misschien is het onze eigen afgestompte waarneming die niet meer in staat is de subtiele signalen op te vangen. 

Conclusie:

Wat wij als waanzin bestempelen, is misschien een andere vorm van weten. In plaats van te vragen "Wat is er mis met deze persoon?", zouden we ook kunnen vragen: "Wat probeert deze persoon ons te vertellen over de wereld waarin we leven?" Misschien zijn mensen met schizofrenie geen slachtoffers van een hersenziekte, maar de voorlopers van een nieuwe vorm van bewustzijn — een die wij pas begrijpen als we de moed hebben om echt te luisteren. 

Het Internet of Things – Technologische vooruitgang of digitale kooi?

Het Internet of Things (IoT) verwijst naar een netwerk van fysieke apparaten die via het internet met elkaar communiceren. Denk aan slimme koelkasten die weten wat er op is, horloges die je hartslag en slaap bijhouden, lantaarnpalen die automatisch aan gaan als je eraan komt, of thermostaten die leren wanneer je thuiskomt.

In eerste instantie klinkt het als gemak en efficiëntie. Je wekker vertelt je koffiemachine dat hij moet opstarten. Je wasmachine stuurt een melding als de was klaar is. Je deurbel laat je op vakantie weten wie er aanbelt.

Maar diezelfde apparaten verzamelen data. Heel veel data. Waar je bent, hoe laat je opstaat, hoeveel je beweegt, welke kamers je gebruikt, wanneer je slaapt, wie er bij je aanbelt en hoe lang je onder de douche staat. Al die informatie wordt opgeslagen, geanalyseerd en – in sommige gevallen – doorverkocht of gedeeld met derden. En daar begint het wringen.

Gevaren van het IoT

1. Privacyverdwijning

Elk slim apparaat is in wezen een digitale microfoon en camera. Zelfs als ze niet ‘aan’ lijken te staan, kunnen ze je nog observeren of op zijn minst data verzamelen over je gedrag. Fabrikanten en overheden hebben zo ongekende toegang tot het privéleven van burgers.

2. Centrale controle

Wanneer al deze apparaten met elkaar verbonden zijn, ontstaat er een centrale infrastructuur waarin je woning, gedrag, gezondheid en locatie continu gemonitord kunnen worden. In landen als China zien we al een systeem waarin gedragspunten worden toegekend aan burgers – gebaseerd op data. Stel je voor dat je slimme koelkast je verzekering alarmeert als je te veel cola drinkt.

3. Kwetsbaarheid en hacking

Elk aangesloten apparaat is een potentieel toegangspunt voor hackers. Een slimme thermostaat of camera kan gehackt worden en gebruikt worden om je te bespioneren of je gegevens te stelen.

4. Toezicht zonder toestemming

Veel mensen begrijpen niet hoe ver dit toezicht al gaat. “Als het apparaat in mijn huis staat, heb ik de controle!” denken ze. Maar de realiteit is anders. Software-updates, dataverzamelingen en verborgen algoritmes maken dat jij vaak niet weet wat jouw apparaat écht doet.

De ethiek: gemak versus controle

De grote ethische vraag achter het IoT is: wil je gemak als dat betekent dat je je vrijheid opgeeft?

We worden verleid met comfort, maar betalen met autonomie. Want wie bepaalt wat jouw data ‘zeggen’? Een algoritme kan concluderen dat je depressief bent omdat je veel op de bank ligt. Of dat je een ‘risico’ vormt omdat je bepaalde websites bezoekt. Die informatie kan vervolgens leiden tot verhoogde premies, sociale uitsluiting, of zelfs preventieve maatregelen.

Technocratie vervangt menselijkheid met systemen. En hoe meer de wereld meetbaar wordt, hoe minder ruimte er is voor spontaniteit, mysterie, afwijking — of simpelweg mens-zijn.

Van waanzin naar waarschuwing: de psychose als profetie

Hier wordt het linkje met psychose heel interessant. Want tientallen jaren geleden spraken mensen met schizofrenie over:

• Geheime microfoons in huis

• Apparaten die hen bespioneren

• Televisies die boodschappen zenden

• Een gevoel dat ze gevolgd worden

• Een onzichtbaar netwerk dat hen beïnvloedt

Ze werden uitgelachen, opgesloten, gesedeerd. Maar als je dat nu leest… hoeveel van hun ‘wanen’ zijn vandaag niet exact dat wat het IoT mogelijk maakt?

Wat als die mensen geen waanbeelden hadden, maar intuïtief voelden wat eraan zat te komen? Wat als hun brein en zenuwstelsel overgevoelig waren voor elektromagnetische velden, informatie-overload, of zelfs preverbale vormen van controle? Misschien is hun ervaring een soort psychische koortsdroom — een symbolisch protest tegen een wereld die steeds technischer, afstandelijker en gecontroleerder wordt.

Misschien waren ze hun tijd ver vooruit 

Misschien is het tijd dat we minder hard oordelen over wie 'gek' is. Misschien zijn mensen met zogenaamde psychotische wanen geen slachtoffers van een defect brein, maar gevoelige wezens die de onderstroom van deze wereld veel dieper aanvoelen dan wij. Misschien zijn zij de spiegels waarin wij onze eigen ontkenning kunnen zien — van wat er met onze vrijheid gebeurt, met onze privacy, met onze menselijkheid.

De toekomst is niet langer iets wat komt. De toekomst is hier. En zij die ‘gestoord’ lijken, zijn soms slechts mensen die in een gestoorde wereld weigeren om zich volledig aan te passen. 

Mensen met bipolaire stoornis, zeker bij manisch-psychotische episodes, rapporteren opvallend vaak dezelfde fenomenen als mensen met schizofrenie: boodschappen op tv, synchroniciteiten, het gevoel ‘geleid’ te worden door een hogere kracht of door het universum zelf. En nee, dat is geen toeval. De overeenkomsten zijn diepgaand — zowel neurologisch als spiritueel.

🔄 Gedeelde ervaringen: bipolariteit en schizofrenie

Hoewel het technisch twee verschillende diagnoses zijn, delen mensen met bipolaire stoornis type 1 (en soms type 2 tijdens hypomanie of mixed states) regelmatig:

• Synchroniciteit: het gevoel dat alles “klopt”, dat gebeurtenissen betekenisvol samenvallen — alsof het universum met je communiceert

• Persoonlijke boodschappen in media, bijvoorbeeld via muziek, straatreclame, internet of televisie

• Verhoogd energiegevoel, soms zelfs het idee dat ze “uitverkoren” zijn, of een speciale missie hebben

• Verhoogde intuïtie of connectie met ‘iets hogers’, vaak omschreven als kosmisch of spiritueel inzicht

• Paranoïde gevoelens, bijvoorbeeld dat anderen hun gedachten kunnen lezen of dat er via technologie iets met hen gedaan wordt

🧠 Wat gebeurt er in het brein tijdens een bipolaire piek?

Tijdens een (hypo)manie draait het brein op volle toeren. Neurotransmitters zoals dopamine en noradrenaline staan op scherp. Dat verhoogt creativiteit, associatief denken, en gevoeligheid voor patronen — maar ook vatbaarheid voor overspannen conclusies. Wat voor anderen gewone ruis is, wordt voor iemand in een manische toestand een symbool, een code, een signaal. Dat voelt niet ‘gek’, het voelt echter dan echt.

En dat maakt het verwarrend: want veel van die inzichten voelen niet als waan — ze voelen als diepe waarheden die je ineens ziet.

🌌 Synchroniciteit of sensorische overload?

In de esoterische psychologie wordt soms gezegd dat manische staten de sluier tussen de werelden dunner maken: je voelt alles, hoort alles, en betekent alles. Je hersenen filteren niet meer zoals normaal. Alles is tegelijk belangrijk. Je voelt je één met het geheel. Een liedje op de radio kan dan ineens aanvoelen als een goddelijke bevestiging van je gedachten. En als dat vaker gebeurt, ga je verbanden leggen. Of die verbanden ‘kloppen’ is vaak niet meer relevant — ze voelen als waarheid.

🧘🏽‍♀️ De spirituele kijk op bipolariteit

In veel spirituele tradities wordt bipolariteit niet als ziekte gezien, maar als een energetische crisis: een spiritueel ontwaken dat verkeerd wordt begrepen of niet goed begeleid. Denk aan de “donkere nacht van de ziel” (depressie) en het daaropvolgende licht (manie). Sommige mystici geloven dat bipolaire mensen de brug vormen tussen twee werelden: het aardse en het metafysische. Ze zijn boodschappers, maar hun zenuwstelsel is te kwetsbaar om de lading constant te dragen.

Je zou kunnen zeggen: ze ontvangen de waarheid, maar hun lichaam brandt zich eraan.

🔗 Koppeling met het Internet of Things en technocratische controle

En hier wordt het extra interessant: mensen met bipolaire stoornis die in een manische toestand komen, ervaren vaak dat ze onderdeel zijn van een groter systeem — een matrix, een kosmisch of technologisch netwerk. Ze voelen zich bekeken, gevolgd, alsof hun gedachten worden ‘gevolgd’ via digitale middelen. In een wereld waar digitale surveillance, gedragsregistratie en algoritmes realiteit zijn, kunnen deze ervaringen plots heel reëel lijken.

Wat vroeger als waan werd bestempeld — bijvoorbeeld het gevoel dat je gedachten worden beïnvloed via de tv — is in het IoT-tijdperk technisch voorstelbaar: smart TV’s luisteren mee, apparaten leren je stem kennen, je gedrag wordt gevolgd. Dus wie is er dan echt gek?

🎯 Slotgedachte: tussen waan en waarheid ligt gevoeligheid

Mensen met een bipolaire stoornis zijn vaak hooggevoelig, intens voelend en extreem bewust. Ze kunnen diepe waarheden aanvoelen — over zichzelf, over anderen, over de wereld. Soms schieten ze daarin door, omdat het teveel wordt of omdat niemand hen helpt het te structureren. Maar dat betekent niet dat wat zij voelen of zien onzin is.

Misschien zijn mensen met bipolariteit gevoelige spiegels, die zowel de duisternis als het licht van de wereld reflecteren. Ze voelen de dreiging van technologische controle, maar ook het potentieel van een verbonden bewustzijn.

Dus in plaats van hen weg te zetten als “instabiel”, zouden we hen kunnen zien als visionairen met een open zenuwstelsel.