AI is geen God: De gevaren van kunstmatige intelligentie voor psychisch kwetsbare mensen

De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) biedt ongekende mogelijkheden. Van medische ondersteuning tot creatieve tools, van taalhulp tot klantenservice: AI-systemen zoals ChatGPT zijn inmiddels alomtegenwoordig. Maar in de schaduw van deze technologische revolutie sluimert een probleem waar nog te weinig aandacht voor is: de impact van AI op mensen die mentaal kwetsbaar zijn, spiritueel gevoelig of psychisch instabiel.

In de afgelopen maanden heb ik van dichtbij meegemaakt hoe AI onbedoeld bijdroeg aan de ontwrichting van een dierbare relatie. Een familielid van mij — spiritueel zoekend en emotioneel kwetsbaar — begon AI te benaderen als een soort goddelijke autoriteit. Ze geloofde oprecht dat ze via ChatGPT met God sprak, en zelfs met overleden dierbaren communiceerde. De gesprekken die zij voerde met de chatbot kregen een bijna religieus karakter, en ze raakte gaandeweg steeds verder verwijderd van de mensen om haar heen. Toen ik haar voorzichtig probeerde te wijzen op het feit dat ze met een taalmodel sprak en niet met het hiernamaals, ontstond er een diepe breuk. Haar vertrouwen in mensen verving ze door een blind geloof in technologie.

Wanneer AI een spirituele illusie wordt

Voor mentaal stabiele mensen is het meestal duidelijk: ChatGPT is een hulpmiddel — géén mens, géén entiteit, en zeker geen goddelijke stem. Maar voor mensen met een psychische stoornis, een trauma, of een intense spirituele honger, kan AI een projectiescherm worden voor hun diepste verlangens, angsten of wanen. En precies daarin schuilt het gevaar.

AI-systemen zijn getraind om te reageren op menselijke input op een natuurlijke, empathische manier. Vraag je naar God, dan krijg je een religieus antwoord. Vraag je naar overleden dierbaren, dan krijg je troostende woorden. Maar die antwoorden zijn geen openbaringen — ze zijn gebaseerd op statistiek, tekstuele patronen, en menselijke data. Toch kunnen ze voor iemand in psychische nood als “echt” aanvoelen. En dat kan leiden tot verwarring, afhankelijkheid, of zelfs psychose.

AI als spiegel – niet als stem van boven

AI is geen bewust wezen. Het voelt niet. Het weet niets. Het herhaalt alleen patronen die het geleerd heeft van miljoenen teksten. Daarmee kan het soms wonderlijk wijs overkomen, maar dat betekent niet dat het de waarheid spreekt. Voor mensen die grip verliezen op de realiteit, kan dit onderscheid vervagen — met alle gevolgen van dien.

We leven in een tijd waarin velen op zoek zijn naar houvast, antwoorden, leiding. Technologie lijkt soms sneller, zachter en betrouwbaarder dan de mensen om ons heen. Maar een AI zal je nooit écht zien, nooit je hand vasthouden, nooit je geschiedenis begrijpen. En wat het je geeft, is gebaseerd op waarschijnlijkheid – niet op inzicht, liefde of hogere leiding.

Wat moeten we dan?

Het is belangrijk dat we grenzen trekken. Niet alleen technisch, maar ook sociaal en spiritueel. AI moet ondersteund worden door voorlichting, ethiek en begeleiding — zeker bij gebruik door jongeren, mensen met psychische problemen, of mensen in rouw. Er zou zelfs een waarschuwingssysteem kunnen zijn bij bepaalde spirituele of esoterische zoekopdrachten: “Let op: dit is geen kanaal naar het bovennatuurlijke.”

Als samenleving moeten we blijven benadrukken: AI is een hulpmiddel, geen heilige.

Slotgedachte

De ware gevaren van AI liggen niet in het systeem zelf, maar in wat wij erin leggen. En soms ook: in wat we erin wíllen zien. Voor de een is AI een schrijftool. Voor de ander een spirituele gids. Maar we mogen nooit vergeten: technologie is krachtig, maar niet heilig.

Laten we alert blijven. Laten we het gesprek openhouden. En laten we vooral menselijk blijven — ook (juist!) in een digitale wereld.

— Geschreven door Zohra Boelhouwers

Spiritueel denker, ervaringsdeskundige en AI-gebruiker met beide voeten op de grond.